Редовната физичка активност е најмоќната алатка за заштита од кардиоваскуларни заболувања. Го намалува крвниот притисок, ги подобрува мастите во крвта, ја подобрува циркулацијата, го зајакнува срцевиот мускул, го намалува стресот. 

Но, како што расте интересот за тренинзи со висок интензитет и спортови на издржливост, се поставува прашањето: Може ли преголем физички напор да му наштети на срцето?

Одговорот е различен – зависи од интензитетот, времетраењето, индивидуалното ниво на фитнес и состојбата на срцето. 

Придобивки од спортување

Умереното, конзистентно вежбање е поврзано со големи кардиоваскуларни придобивки:

  • Подобрена ефикасност на срцето. Срцето пумпа повеќе крв со секое отчукување, намалувајќи го срцевиот ритам во мирување. Нискиот пулс доведува до намалена потрошувачка на кислород со што се штеди срцевиот мускул.
  • Намалување на крвниот притисок и холестерол: редовната физичка активност ја подобрува состојбата на ѕидот на крвните садови и метаболизмот на мастите.
  • Намален ризик од затнувања на крвните садови: се бележи редукција на ризик од кардиоваскуларни заболувања од дури 30-40%.
  • Подобра контрола на шеќер и телесна тежина.

За здравствен бенефит се препорачува:

  • 150 минути неделно редовна аеробна физичка активност со умерен интензитет (на пример брзо одење, велосипед, пливање и тн. или
  • 75 минути интензивен тренинг (пр. трчање, крос фит), во комбинација со вежби на сила два пати неделно.

За повеќето луѓе, повеќе физичка активност дава поголем бенефит – особено ако претходно имале седечки начин на живот.

Кога “повеќе физичка активност” станува “премногу”.

Интензивниот, пролонгиран тренинг на издржливост – како ултрамаратони, триатлон на долги дистанци, екстремна секојдневна физичка активност – може, во некои случаи екцесивниот стрес да го оптерети кардиоваскуларниот систем.

Кај вакви интензиви тренизни, особено полупрофесионални или професионални спортисти неопходна е кардиоваскуларна проценка особено доколку имате над 35 години или имате фамилијарно оптеретување за кардиоваскуларни инцидентни, срцев удар или ненадејна срцева смрт особено кај мажи <55 год, односно жени <60 години. 

Истражувањата докажале дека кај помала група на пациенти, овој голем физички напор во тек на долги години може да биде поврзан со:

  • Нагло покачување на срцевите биомаркери како показатели на срцево засегање, ризик од аритмии, промени на срцевиот мускул, калцификати на крвните садови на срцето заради поголемо триење на крвната струја врз ѕидот.

Овие докази не потврдуваат дека интензивните тренинзи се “опасни” за повеќето луѓе, туку дека треба стручно лице – кардиолог да ја одреди границата помеѓу физиолошка (нормална) и патолошка адаптација на срцето како резултат на нивото на физичка активност.

Најважни се индивидуалните фактори

Што значи “премногу” физичка активност? Нивото се разликува кај секој човек. Возраста, генетиката, индивидуалното ниво на фитнес и состојбата на срцето имаат важна улога.

На пример:

  • Човек со нелекуван покачен крвен притисок или некоја структурна болест на срцето има зголемен ризик за време на физички напор. 
  • Атлети со фамилијарно оптеретување за ненадејна срцева смрт или аритмии мора да направат кардиолошка проценка пред започнување на интензивни тренинзи.
  • Симптоми како градна болка, ненадеен губиток на здив, прескокнувања на срцето или губиток на свест за време на напор секогаш бараат итна кардиолошка проценка.  

Практични совети

  • Редовната умерена физичка активност е најдобар лек за здравјето на срцето и крвните садови.
  • Тренинзите со висок интензитет се безбедни за повеќето здрави, но треба да се следат континуирано особено над 35 годишна возраст.
  • Форсираните тренинзи со екстремен интензитет без одмор и медицинска проценка, во ретки случаи го зголемуваат ризикот од инцидентни. Слушајте си го телото и побарајте професионална помош доколку се сомневате.
  • Балансот и фазата на опоравување после тренинг се клучни. Деновите на одмор и варијабилен тренинг го штитат срцето и личните перформанси.

И крајно, за повеќето луѓе поголем е ризикот од физичка неактивност, отколку премногу спортување. Но кога тренингот ќе постигне екстремни нивоа, паметно е да направите медицинска проценка. 

Подготвил, Др. Маја Врчаковска